Nabarraldek Euskal Herriko Historialarien III. Biltzarra antolatu du, irailaren 7tik 16ra. Arrasaten, Leitzan, Agoitzen eta Iruñean izango dira saioak, eta Nafarroako konkistaren ondorioak jorratuko dituzte ikuspegi desberdinetatik. Angel Rekalde (Tolosa, 1957) Nabarralde elkarteko zuzendaria biltzarraren antolakuntza batzordeko kidea da, eta bere esanetan, «guztiok izan beharko genuke gure herriari buruzko oinarrizko ezagutza».
Hirugarren biltzarrean Nafarroako konkistaren ondorioak aztertuko dituzue.
Bianan izan zen lehendabizikoa, eta konkista ala inkorporazio baketsua izan zen aztertu genuen. Nahiko argi geratu zen konkista izan zela. Bigarren biltzarra Oñatiko unibertsitatean egin genuen, eta Gipuzkoak, Arabak eta Bizkaiak Nafarroako konkistan izan zuten parte hartzeaz aritu ginen. Konkistatuta zeudenez, behartuta hartu zuten parte. Hirugarren honetan, berriz, zikloari amaiera emanez, interesgarria iruditu zitzaigun konkistan soilik ez geratzea, eta ondorioak aztertzea.
Nortzuk osatzen duzue antolakuntza?
Biltzarraren zuzendari Joseba Asiron historia doktorea da. Berarekin batera, batzorde zientifikoa osatzen dute Mikel Sorauren historialariak, Humberto Astibia EHUko katedradunak eta Erramun Osa Sabino Arana Fundazioko kideak. Antolakuntza batzordea, berriz, Olaia Aldaz, Ana Telletxea, Iban Izurza eta nik osatzen dugu.
Nola osatu duzue aurtengo biltzarra?
Saio desberdinak egingo ditugu, Arrasaten, Leitzan, Agoitzen eta Iruñean. Kultura eta euskaran izandako eragina aztertuko dugu Arrasaten. Bestalde, gaizkileen muga aztertuko dugu Leitzako saioan. Izan ere, sekula ez da aztertu hori konkistaren ondorio bezala. Gaur egunera arte ailegatu da, gainera, Euskal Herria muga horietatik baitugu zatituta. Beraz, sinbolikoki, praktikoki eta politikoki eta erakundeekiko izandako eragina aztertuko dugu Leitzako saioan. Hirugarren saioan, Agoitzen, gazteluen suntsiketaz ariko gara. Ondare horiek herri batentzat duten balorea aztertuko dugu, zer balio duten, nola funtzionatzen duten, eta herriarentzat duten garrantziaz hitz egingo dugu. Gaztelu horiek galtzea garai batean galera militarra izan zen, baina gaur egun bestelako galera da.
Azken saioa, itxierakoa, Iruñean izango da.
Bestelako gaiek izango dute lekua, esaterako, erresumaren erakundeen desegiteei buruz ariko gara, edota inkisizioaz. Bi egunetan banatuko da Iruñeako saioa, eta hitzaldiak, mahai-inguruak eta erakusketak izango dira, besteak beste.
Leitzako saioan nork hartuko du parte?
Floren Aoiz izango da, batetik, eta 1512ko konkistaren inguruko errelato españolisten kontraesanak aztertuko ditu. Bestetik, Beñi Agirrek istorio eta gertaeren bilduma egingo du, alor historikoa jorratuz. Azkenik, Luis Maria Martinez Garatek azterketa teorikoa egingo du. Mugak dituen baloreez eta estatuen arteko funtzionamenduaz ariko da. Hitzaldi horien ostean, mahai ingurua izango da, eta gaur egun konkistak duen eraginaz ariko dira Martxelo Otamendi kazetaria eta Paulo Iztueta soziologoa. Alkateren bat ere izango da lurraldetasunaren gaiaz aritzeko.
Aurreko bi biltzarrek nolako harrera izan zuten?
Arrakastatsuak izan dira. Jende asko izan zen. Bianakoan 180 lagun inguru elkartu zen. Bigarrengoa, Oñatikoa, ere bide beretik joan zen. Aurten ere harrera ona izatea espero dugu. Aurtengo egiturarekin, hau da, lau herri desberdinetan izatearekin, erraztasun handiagoa izango da tokian tokiko jendea hurbiltzeko. Hori da gure asmoa eta nahia.
Ezaugarri jakinik duen jendea izan al da parte hartu duena?
Denetarik dago parte hartzaileen artean. Historialariak edota kultur mailan lana egiten duen jendea badago, eta baita gaiarekin interesa duen kaleko jendea ere. Nahi duen ororentzat zabalik dago biltzarra.
Herritarrek gaur egun ematen al diote gure historiari behar duen adina garrantzi?
Gu konturatzen gara gure herrian kontzientzia oso sakona dagoela gai batzuekin, euskararekin, esaterako. Hori oso ona da, baina gure kulturaren beste atalekiko ez dago hainbesteko kontzientziarik. Ulertzen dut historia historialarien gaia dela, baina, oroimen historikoa guztiona da. Herrien elementu eraikitzaile bat da, eta beharrezkoa da jorratzea eta jendea kontzientziatzea. Gure herriaren inguruan oinarrizkoa behintzat jakin beharko genuke, eta ez dakigu, edo ez dugu garbi.
Zergatik gertatu da hori?
Hein handi batean, estatuko botereek kontrako jarrera jorratu dutelako izan da. Gure memoriak eta gure historiak ez dutela ezertarako balio ikusarazi digute, eta aldiz estatuena bai. Larriena da gure historia ezabatzen eta ezkutatzen dela, eta ondorioz, desagertu egiten dela. Eta, gure historia desagertzearekin, gure nortasuna eta presentzia ere desagertzen dira.
DATUAK
Biltzarra
Noiz eta non. Irailaren 7tik 16ra. Bost saio: Arrasaten irailaren7an, Leitzan irailaren 8an, Agoitzen irailaren 14an, eta Iruñean irailaren 15ean eta 16an.
Izena ematea. Saio guztietan (60 euro) edota bakarrean (20 euro) eman daiteke izena. Leitzako saiorako, Alke kultur taldearekin (alke@leitzakultu- ra.net/686 906 144) harremanetan jarrita, edo bestela Nabarralderen bulegoan (info-biltzarra@nafarroa.biz/948 21 10 57). Irailaren 3a baino lehen.
Leitzako saioa
Egitaraua. Gaizkileen muga izango da gaia: 10:30ean aurkezpena; 10:45etik 14:00etara hitzaldiak, Luis Maria Martinez Garate, Beñi Agirre eta Floren Aoizekin; ondoren, mahai ingurua Martxelo Otamendi, Paulo Iztueta eta alkate batekin.
