Victor Alexandrek (Bartzelona, 1950) eleberriak eta antzezlanak idatziak ditu, baita entsegu ugari ere Kataluniari buruz. Iragan astean Euskal Herrian izan zen, eta hitzaldiak eskaini zituen Kataluniako prozesu subiranistari buruz Usurbilen, Azpeitian eta Iruñean. Sare sozialen bidez urruneko lurraldeen berri ordenagailu pantailan izan daitekeen garaiotan, funtsezkotzat jotzen du tokietara joatea. Horregatik, atsegin du Euskal Herrian egotea: «Herrialde batek bizi duen unea ezagutzeko han egon behar da».
Betidanik, Kataluniak Euskal Herriari begiratu izan dio, eta orain, alderantziz da. Irudipen bera duzu?
Bai, baina ziklikoa izan da. Elkarri begiratu diote beti, eta nola hirugarrena beti berbera den, gauza ugarik batzen gaituzte, nahiz eta gero bi gizarte desberdin izan eta errealitate zein idiosinkrasia diferenteak izan. Beti begiratu diote elkarri. Kataluniatik hona mirespenez begiratu izan da, ikusten zelako klase politikoak eta gizarteak erasoei kemen handiagoz aurre egiten ziela. Aldiz, han klase politikoa koldarragoa izan da, eta horregatik, inbidia zegoen. Eta bat-batean aldatu egin da.
Zergatik aldatu da?
Miresgarria da. Ez luke balio handirik, eta indar bera mugimendu hori indar politikoek gidatu izan balute. Adibidez, Eskozian Alex Salmondek gidatu du; Katalunian alderantziz izan da. Gizarte zibilak sortu du liderren gaineko presioa, eta horri buruz ezer egiten ez zuten lider politikoak behartuta egon dira ekitera eta ausartzen ez zirena egitera ausartu dira. Herriak esan die ez dezatela beldurrik izan. Jendea irmo dago.
Prozesu baten emaitza izan da, ala estatutuaren aurkako Konstituzionalaren epaiaren moduko mugarriak egon dira?
Bi pertsonen arteko harremanetan bezala, gauza bat da zergatia eta bestea eztandaren eragilea. Zergatia aspaldikoa da. Batzuetan, bi aldeek ez dakite noiz hasi zen bata bestearengandik urruntzen. Eztandaren eragilea gauza txikia izan daiteke, eta harremanaren amaiera ezartzen du. Kasu honetan, Konstituzionalak 2010eko ekainaren 28ko epaiak estatutua xehetu zuen. Aurretik, bost urte luzeko gurutze bide horretan, Alfonso Guerrak adierazi bezala, orrazia pasa zitzaion etengabe, eta ezerezean utzi zuten. Konstituzionalak hori ere ez zuen nahi. Jendeak argi ikusi du Espainiarekin erabat ezinezkoa dela ezein elkarrizketa izatea.
Independentziaren alde ez zegoen eta orain bai. Artur Mas Kataluniak izandako aldaketaren isla da?
Bai, hala da. Bera bezala milaka kataluniar daude. Independentziaren alde bozkatuko luketela sekula pentsatuko ez zenukeen pertsona bat. Gai ekonomikoak ere eragin du. Bazegoen jende bat kontzertu ekonomikoaren pareko hitzarmen bat onartuko lukeena, baina asfixia erabatekoa da. Uneotan Artur Mas pertsona egokia da independentzia gidatzeko. Ez dut ikusten beste politikaririk.
Deigarria deritzozu politikari espainiarrek eta komunikabideek kritikak Kataluniari egitea baina euren buruei ez galdetzea zergatik hartu duen indarra independentismoak?
Ez dute egingo inoiz ere. Espainiarentzat batasuna auzi mistiko-erlijiosoa da, eta ezer sakratua bada, zaila da elkar ulertzea. Eskoziarentzat eta Erresuma Batuarentzat auzi politikoa da batasuna. Espainian, ez. Euskal Herrian, Katalunian edo Galizian independentzia aldarrikatzen badu, heresia egiten du.
Ikuspegi hori elite politikoen gauza da soilik? Kataluniako politikari batek behin Euskal Herriko bati onartu zion independentista egin zela Espainiatik barrena bidaiatuz.
Bai, hori ere badiote jatorri espainiarreko kataluniarrek. Oporretan Gaztelara, Andaluziara, Extremadurara joatean beldurtuta itzultzen dira. Nekatuta daude azaltzeaz esaten dieten guztia gezurra dela. Katalanafobiaren aurka egiten dutenean esker onekoak izatea aurpegiratu diete.
Kontsulta egingo da?
Ez dakit. Espainiako legediarekin ezinezkoa izango da. Kataluniako legediarekin edo nazioartekoarekin egin daiteke.
Ibarretxeren planarekin alderatuta, diferentzia handi bat dago. Hura buruzagi politiko baten ekinaldia izan zen, eta orain, behetik gora eraiki da, eta zabalagoa da babesa.
Horregatik nahi dute Artur Mas Madrilera joatea, hura umiliatzeko Ibarretxerekin egin zuten bezala. Ibarretxe planak aldeko gehiago zituen Katalunian Euskal Herrian baino. Katalunian miretsi egiten zen norbaitek zerbait proposatzea nahiz eta proiektu independentista bat ez izan. Ibarretxek Kongresuan programa aurkeztu zuenean, Mariano Rajoy altxatu egin zen eta alde egin zuen. Ez zuen diskurtsoa entzun ere egin. Orain eskatzen du hara joatea hitz egiteko!
Zuk uste duzu Artur Masek prozesua geldiaraziko duela?
Ezin du. Horregatik, ANC Biltzar Nazional Katalanak epeak ezartzen ditu. Kontsulta egitea zaila izango da, betiere Europako Batasunak egitera behartzen ez badu. Ez du modu irekian presio egingo, baizik eta ateak itxita. Euskal Herrian zerrendak legeztatzeko presio egin zuen bezala. Bestela, hauteskunde plebiszitarioak egingo dira. Alderdi subiranistak programa komun batekin aurkeztuko dira, independentziaren alde. Hortik aurrera, ANCk hitz egiten du 2015eko apirilaren 23az.
Nola jokatzen ari dira PP eta Ciutadans Katalunian?
Indarkeria sustatzen saiatzen ari dira. Euskal Herrian errentagarritasuna atera diote eta oraindik ere ateratzen diote, nahiz eta jada indarkeriarik ez izan. Ez dute mahai batean eseri nahi eta demokratikoki eskubideez hitz egin.
Jaime Mayor Orejak esan ohi zuen demokratikoki ideia guztiak defenditu zitezkeela. Kataluniako prozesuak erakusten du gezurra dela?
Gezur handia da. Espainian ideia guztiak defenditu badaitezke demokratikoki eta modu baketsuan, oso ondo. Ez dugu pistolarik eta hauteskunde bidez egin nahi. Alfonso Alonsok zioen: «Ez armen bidez, ez boz bidez». Esadazu orduan nola. Esaten baduzu hauteskunde bidez ezin dela egin, indarkeriari zilegitasuna ematen diozu.
Nola ikusten duzu hemengo egoera?
Nire ustez, Katalunian gertatzen denak berehalako eragina izango du Euskal Herrian. Begien bistakoa da. Espainiak badaki hori. Horregatik, hemen jendea atsekabetuta ikusten dudanean, kostatzen delako ados jartzea eta jendea erdi lo dagoelako, nik esaten dut beldurrik ez izateko. Euskal Herriko independentzia Kataluniakoa bezain gertu dago.
Zer diferentzia eta paralelismo nabari dituzu bi errealitateen artean?
Sektarismo gehiegi dago. Berdin samar pentsatzen duen jendea dago, baina ñabarduraren batek bereizten ditu, eta diferentzia horrekin ez du ezer jakin nahi besteekin. Askatasuna jokoan dagoenean, diferentzia horiek alboratu egin behar dira, eta beste baterako utzi. Presondegitik atera behar da eta ihes egin nola edo hala.
Euskal Herrian abian da Etxarri Aranatz herrian galdeketa bat, eta ekainean giza kate bat egin nahi da. Deigarria iruditzen zaizu?
Erreferente horiek indar handiagoa hartuko dute. Arenys del Munt herri txiki bat zen. CUPeko hautetsi baten ekimenez egin zen, eta besteek uste zuten tontakeria zela. Kontsulta egin zenean, nazioarteko komunikabideak han zeuden, eta behatzaileak. Kaleak gainezka zeuden. Munduak herri honi so egin zion, eta hortik sortu ziren gainerako kontsultak. Garrantzi gutxikoa dirudien zerbaitek proportzio itzela hartu zuen. Eskertu behar zaio Espainiari egindako oposizioa.
Berria
