I.- Bada sektore sozial zabalek eta indar politikoek partekatzen duten iritzi bat: 1200, 1512 eta 1620 urteetan burututako konkistek inposatutako Estatu kolonialaren lurralde-egitura ez da nahikoa. Arrazoi bat edo beste dela ere, euskarak biziraun duen hiru administrazio kolonialetan Estatu kolonialaren funtzionamenduari buruzko atsekabea hazten ari da. Konkisten ondorengo prozesu kolonialaren baitan sortu ziren Pirinio Atlantikoetako Departamentuak edo PADak eta Nabarroko Foru Komunitateak edo NFKak nahiz Euskal Autonomia Erkidegoak edo EAEak eurena eman dute. Euren eraginkortasuna, gaur egun, hutsean geratu da, eta ez dira Euskariak bere aurrean dituen erronka berriei aurre egiteko gai. Gainera, gure herriko sektore kolonialistak, frantziarrak nahiz espainiarrak, bi metropolietako erreforma inperialak sustatzen ari dira. Muturrera jotzen ari den mugimendu kolonialista honek arrisku larrian jartzen du Estatuaren batasuna. Gure aburuz, honek ekarriko lituzkeen ondorioak hondamendia lirateke guztiontzat. Errealitate hauek ezkutatzea, euren balizko efektuak minimizatzea edo jarrera immobilistak hartzea itsukeria barkaezina litzateke. Ezin diogu gure buruari hau onartu.
II.- Sozietate kolonial honen baitakoak gara. Gure herriaren etorkizunak kezkatzen gaituen hiritarrak baino ez gara. Alderdi politikoek eta instituzio kolonialek dituzte gaur egungo egoera aldatzeko baliabideak. Hau esanda, ondorengoa eskatzen diegu: gure Konstituzioa zentzu federal batean eraikitzea eta horretarako behar diren kontsentsuak lortzea eta prozedurak ezartzea.
Estatu federal baten baitakoak izan nahi dugu, bai Nabarroan eta bai Europan. Ziur gaude hau litzatekeela hoberena elkarbizitzen hainbeste urte daramagunontzat. Horrela, gure erkidego politikoko bizitza partekatua hobe dezakeen federalismo bat nahi dugu. Hauek lirateke oinarriak:
• Gure herria osatzen duten identitate desberdinen aitortza, eboluzio historikoak ezarri duen punturaino.
• Lurraldearen Ganbera baten ezarpena. Ganbera honek atribuzio legislatibo esklusiboak lituzke bere eskuduntzetan. Era berean, Erkidego guztien partehartzea bermatuko luke arazo komunen gobernantzan, arazo europarretan barne, elkarrekiko leialtasuna eta kooperazioa oinarri.
• Estatuaren Administrazio Orokorraren eta hiru Erkidegoen arteko eskuduntzen banaketa argia, norgehiagoka iraunkorrak edo alderikako interpretazio interesatuak saiheste aldera.
• Finantzaketa justu eta orekatu bat, ondorengoetan oinarrituta: hiritarron arteko eskubideen berdintasun printzipioetan, lurraldeen arteko elkartasunean eta ordinalitatean. Azken puntu honen helburua aipatutako elkartasunaren ondorioz erkidegorik ez pobretzea da.
III.- Gaur egun present ditugun aukerek funtsik gabeko gatazka batera baino ez gintuzkete eramango. Aukera bat gauden bezala jarraitzea da, arazoak euren kabuz konponduko direlakoan, hiritarron arteko haustura eragiten duten joera kolonialistei arnasa emanez. Beste aukera bat erkidego politiko berean elkarbizitzen hainbeste urte daramagun hiritarron arteko zatiketa kolonialean sakontzea da. Baina, izan gaitezen zentzudun, izan gaitezen ausart, aborda dezagun, ahalik eta kontsentsu haundienarekin, hain beharrezko dugun prozesu konstituentea, gure historiako beste hainbat une erabakigarritan egin izan dugun bezala. Proposatzen dugun prozesu konstituente hau horietako bat da, garrantzi haundikoa, gure Estatuaren konfigurazioa zentzu federal batean gailur dezagun, eta etorkizuneko europar estatuen federazioan modu naturalean txerta gaitezen.
http://zuzeu.com/2014/07/18/nabarro-federal-bat-europa-federal-batean/
