Donostiako sarraskia 1813-8-31n eta Gipuzkoako Foru Aldundia

Datorren urtean Donostiako holokaustoaren 200. urteurrena gogoratuko da, aurten ekitaldi batzuk antolatu dituzte, tartean Gipuzkoako Foru Aldundia omenduko dute, eman zien laguntzagatik bizirik eta mixerian gelditu ziren donostiarrei, 1.600 bat hil ondoren, guztiak lapurtuak, bortxatuak, torturatuak, etxeak kiskalita gelditu ostean.

1813an Gipuzkoako Foru Aldundiak ardura handia izan zuen bizirik, etxerik gabe eta kale gorrian gelditu ziren donostiarrak laguntzen jakina, baina baita ere garai hartan hartu ziren beste erabaki garrantzitsuetan, Gipuzkoako instituzio gorena zen eta den heinean.

Konbentzioko gudan, 1794ko abuztuaren hasieran, frantses armada iraultzailea, Luis XVI.a erregeari lepoa moztu ziona, Hendaiara heldu zen, lau mila euskaldun Landetaratu eta gero, beste euskaldunen aurka ez zutelako borrokatu nahi; armada espainola beldurtu eta badaezbada ere Mirandara ihes egin zuen Ebro ibaia tartean jarriz, Moncey general frantsesak Donostia okupatu zuen eta Mitxelena Donostiako alkateak hiriko giltzak eman zizkion tirorik bota gabe. 

1794-8-4an Gipuzkoako Foru Aldundia Getarian bildu zen Jose Fernando Etxabe Romero eta Joakin Aldamar zuzendaritzapean egoera aztertzeko eta Moncey jeneral frantsesarekin negoziatzeko eta erabaki garrantzitsua hartu zuten:

Gipuzkoako Independentzia aldarrikatu zuten 1.200 urte aurretik bezala.

Ez zen erabaki harrigarria izan Gipuzkoak nazioarteko tratatuak sinatu ohi zituelako Inglaterra eta beste estatu batzuekin mendetan.

Monceyk ez zuen Gipuzkoako Batzar Nagusien ebazpena errespetatu eta behartu zituzten sartzera Frantziako Errepublika iraultzailera, Gipuzkoa frantsesa zen ia borrokatu gabe; Getarian bildu ziren 44 batzarkideak espetxeratu zituzten Baionan, Etxabe Romero eta Aldamar berriz Donostian.

1795-5-10ean Donostiako udaletxean (kiskalita 1813an, gaur Konstituzioko plazako liburutegia) bildu zen udaleko batzar irekia eta aho batez berretsi zuten “Independentzia 1.200 urte aurretik bezala” eta armada fratsesaren okupaziopean sartzea Frantziako Errepublikara.

Madrilgo espainolentzat traizio ikaragarria, donostiarrek eta giputzak azken odol tanta isuri behar omen zuten Españako monarkiagatik, nahiz eta armada espainiarrak ihes egin Ebrora.

Bitartean Frantziak eta Espainiak negoziatzen ari ziren Basilean (Suitza), guda frentea ia Ebro ibaian kokatu zen, hego Euskal Herria frantsesek okupatzen zuten eta Basileako hitzarmena egin zuten 1795-7-20an:

– Frantziak irabazitako eremua (hego Euskal Herria) ematen dio Espainiari, trukean Espainiak Santo Domingo uharte erdia (500 mila esklabu); uhartearen beste erdia frantsesa zen.

Basileako hitzarmenean 1795ean giputzak eta donostiarrak autodeterminatuak independienteak eta armada frantsesaren okupaziopean frantsesak, bihurtzen dira espainolak, 500 mila esklabuen truke. Nazioarteko tratatua zenez errepresioa debekatu zuten hitzarmenean eta espainolek ezin izan zuten mendekatu traizioa.

1808-1813an Gipuzkoako Aldundiak aldaketa ikusgarrien lekuko izan zen, 1808an Españako erregea Baionara joan zen Gipuzkoa guztia zeharkatuz, baina ez zen itzuli, Napoleonek bere anaia Josef Napoleon izendatu zuelako Espainako erregetzat Konstituzio berria eta guzti. Josef Napoleon Donostian egon zen 1808an eta ongi etorria egin zion Donostiako udalak, Gipuzkoa guztia zeharkatu ostean, Madrilera joan zen eta bost urtetan egon zen gobernatzen.

1808-1813 urtetan, 200 mila soldaduk zeharkatu zuten Gipuzkoa (Euskal Herria) guztia behera eta gora, suposatzen duenarekin, lapurretak, bortxaketak, hondamendia, krisia, kiebra ekonomikoa eta soziala.

1813an Donostiak okupazio frantsesa jasaten zuen azken 5 urtetan. 1813-6-20an espainiarrek, ingelesek eta portugeses, aliatuek alegia, Gasteizko bataila irabazi zieten frantsesei “por la independencia de España” Andra Mari Zuriaren plazako monumentuan idatzita dagoen moduan, frantsesek ihes egin zuten Donostiara eta Iruñera.

1813-8-31n aliatuek (espainolek, ingelesek eta portugesek) Donostia eraso zutenean, donostiarrek bazekiten “burniz garbituko” zituztela, aurreko erasoaldian (uztailaren 25ean) harrapatu zituzten preso aliatuek aitortu zutelako, baina ezin izan zuten ihes egin, Donostiako ateak itxita bahituta zeudelako.

1813-8-31n Donostiako bataila ostean eguerdirako frantsesek ihes egin zuten Mota gaztelura eta Donostiako hiria aliatuen esku gelditu zen, klarin doinua entzun ondoren aurreikusitako mendekuari ekin zioten, lapurreta, bortxaketa, tortura, heriotza eta etxez etxe su emateari 7 egunetan, 1.600 donostiar hilik populazioaren %18a, genocidio beldulgarria. Donostian 9 mila biztanletatik, 300 lagun bakarrik gelditu ziren, garaiko udalaren arabera.

Gu gara Donostiako 300en oinordekoak.

Gipuzkoako Foru Aldundiak lagundu zituen bizirik eta miserian gelditu ziren donostiar gizajoak. Aldundiak eta Donostiako udalak badute zeregina Donostiako genozidioaren 200. urterako, garrantzitsuena agian aitortzea okupatuak jarraitzen dugula eta aldarrikatzea, garaian egin zuten bezala “Independentzia 1.200 urte aurretik bezala”.

 

Nabarralde-k argitaratua